اولین حکم برنامه هفتم توسعه برای تحقق امنیت غذایی، تعیین الگوی کشت است. چه اقداماتی برای تحقق این موضوع باید در دستور کار قرار گیرد؟
حفظ تولید بیش از 130 میلیون تنی محصولات بخش کشاورزی و تداوم خودکفایی در بخش های راهبردی آن مثل تولید گندم و حفظ نوسانات قیمتی در برخی محصولات دیگر مثل برنج و فرآورده های دامی نیازمند برنامه ای جامع و همه جانبه نگر برای تحقق امنیت غذایی به عنوان یکی از ارکان اصلی حکمرانی است. شرایط حاکم بر دنیای امروز گواهی می دهد نبود یا کمبود این نوع امنیت معمولا به عاملی برای سوء استفاده دشمنان و پاشنه آشیل دولت ها تبدیل شده است؛ از این رو در تنظیم اسناد بالادستی به این موضوع نگاه ویژه ای وجود دارد و هفتمین فصل از برنامه هفتم پیشرفت نیز با عنوان «امنیت غذایی و ارتقای تولید محصولات کشاورزی» با احکام متنوعی به این مسئله حیاتی پرداخته است. احکامی نظیر تعیین الگوی کشت و اجرای کلیه حمایت های قیمتی و غیرقیمتی در حوزه کشاورزی متناسب با رعایت این الگو و تعیین برخی اهداف کمی نظیر رساندن متوسط وزنی ضریب خودکفایی محصولات اساسی کشاورزی ذرت و دانه‌های روغنی به رقم 40 درصد که برای بخش کشاورزی کشور تاکنون دست نیافتی بوده است چرا که با وجود تلاش هایی در سال های پس از انقلاب برای رفع وابستگی دراین بخش حاصل این رقم در بازه حدود 10 درصدی بوده است و باید طی 5 ساله برنامه هفتم 4 برابر شود و به رقم 40 درصد برسد که در ادامه به برخی از مهم ترین احکام این فصل می پردازیم:
تنظیم سیاست های حمایتی بر اساس الگوی کشت
شاه بیت و اولین حکم برنامه هفتم در زمینه تحقق امنیت غذایی در کشور به موضوع الگوی کشت بر می گردد. طبق بند الف ماده 33 این برنامه وزارت جهاد کشاورزی مکلف است برنامه تولید بهینه (الگوی کشت) محصولات کشاورزی را بر اساس یک برنامه پنج ساله تهیه و هر‌‌ساله تا سه ماه قبل از شروع سال زراعی در هر حوضه آبخیز و دشت، تعیین کند و کلیه حمایت‌های قیمتی و غیرقیمتی خویش را بر اساس این برنامه اجرا نماید. طبق این حکم برنامه تولید بهینه (الگوی کشت) بر اساس شرایط اقلیمی و آب و خاک، محدودیت‌‌های کشت محصولات غیرراهبردی در اراضی مستعد محصولات راهبردی، کشت متراکم محصولات راهبردی در دشت های حاصلخیز و مستعد، مزیت های نسبی، ارزش‌افزوده، شرایط اقتصادی و شرایط آب و هوایی و حد بهینه آن در کشور تعیین می‌شود.همچنین حمایت از کشاورزان متناسب با میزان رعایت برنامه تولید بهینه (الگوی کشت) تعیین‌شده صورت می‌گیرد در غیر این‌صورت هرگونه حمایت مرتبط با برنامه مزبور به منزله تصرف غیرقانونی در اموال عمومی است.
برخی از اهداف کمی عملکردی
بر اساس جدول شماره 6 قانون برنامه هفتم متوسط وزنی ضریب خودکفایی محصولات اساسی کشاورزی شامل گندم، جو، برنج، حبوبات، گوشت قرمز و سفید و شکر باید تا پایان برنامه به رقم 90 درصد و برای محصولات ذرت و دانه های روغنی به 40 درصد برسد. این در حالی است که وزیر جهاد کشاورزی در مراسم آغاز سال زراعی جاری در چهارم مهرماه 1402 گفت که گندم، برنج، جو، پنبه و شکر انتخاب شده اند تا در این ۵ محصول استراتژیک به خودکفایی ۱۰۰ درصدی برسیم.این یعنی برنامه ریزی فراتر از برنامه هفتم، با این حال به گفته نیکبخت در سایر محصولات متعهد شدیم با استفاده از ظرفیت‌های داخلی، ضریب خودکفایی را افزایش و به ۹۰ درصد برسانیم. البته ذرت و
دانه های روغنی از این رقم مستثنی هستند چرا که ضریب خودکفایی آن ها در حال حاضر حدود 10 درصد است و باید تا پایان برنامه به 40 درصد برسد. هدف گذاری سهم 20 درصدی برای کشاورزی قراردادی در کشور از دیگر اهداف کمی مهمی است که یک آرمان اقتصادی برای کشور است چراکه این سهم درحال حاضر برای کل محصولات کشاورزی رقمی ناچیز را تشکیل می دهد که طبق برخی از برآوردها به 5 درصد هم نمی رسد، هرچند هنوز آمار رسمی قابل اتکایی در این باره اعلام نشده است. افزایش سالانه 20 هزارهکتار سطح زیر کشت زیتون و اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری در سطح 20 میلیون هکتار از دیگر اهداف کمی برنامه هفتم در زمینه امنیت غذایی و کشاورزی است.
سیاست حمایت از تولید کننده
این که سیاست های حمایتی در بخش محصولات کشاورزی بیشتر مبتنی بر ابتدای زنجیره تولید باشد یا انتهای آن یعنی سمت تولیدکننده باشد یا مصرف کننده همواره پرسشی اساسی پیش روی برنامه ریزان و سیاست گذاران کشور بوده است، اما نگاه برنامه هفتم در فصل امنیت غذایی، انتقال حمایت ها به سمت تولیدکننده است به طوری که بر اساس بند پ ماده 33؛ وزارت جهادکشاورزی مکلف است تا سال پایانی اجرای این قانون نسبت به برنامه انتقال تدریجی حمایت‌های قیمتی و غیرقیمتی، فنی، مالی و تسهیلاتی بخش تولید محصولات کشاورزی و غذایی به انتهای زنجیره تولید (تولیدکننده) بر اساس کیفیت و کمیت محصول تولیدی و متناسب با برنامه بهینه تولید (الگوی کشت) اقدام قانونی به‌عمل آورد.از سوی دیگر طبق بند ت همین ماده وزارت جهاد کشاورزی باید حداکثر ظرف شش‌ماه از لازم‌الاجرا شدن قانون برنامه هفتم نسبت به تولید و صادرات محصولات گلخانه‌ای بزرگ مقیاس در قالب شهرک‌های کشاورزی و
قطب های کشاورزی اقدام قانونی به‌عمل آورد.
بهره برداری از سامانه هوشمند آبیاری زیرسطحی
بهره برداری از سامانه هوشمند پیشرفته آبیاری زیرسطحی از دیگر احکامی است که وزارت جهادکشاورزی برای ارتقای تولیدات کشاورزی مکلف به انجام آن است و باید برای آن برنامه داشته باشد. براین اساس طبق ماده 33 قانون برنامه هفتم این وزارتخانه مکلف است برای بهرهبرداری از سامانه کشاورزی هوشمند پیشرفته آبیاری زیرسطحی (طرح نهاد پیشران)، مبتنی بر رطوبترسانی، تغذیه خاک و هوارسانی زیرسطحی در اراضی کشت و صنعت کارون و اراضی کشاورزی بالای 10 هکتار کل کشور در قالب بودجه سنواتی و به میزان اختصاص منابع به‌نحوی اقدام نماید که در اراضی مذکور، به‌صورت تدریجی، مصرف آب کشاورزی حداقل پنجاه درصد کاهش یابد و بهرهوری تولید حداقل یک و نیم برابر ارتقا یابد و راه‌اندازی خطوط تولید خوراک دام (سیلاژ یونجه) به‌نحوی صورت گیرد که وابستگی به واردات خوراک دام کاهش یابد.
دیدگاه ها