مدال امکانات نمی‌خواهد؛ جربزه می‌خواهد

رقابت چین و آمریکا برای صدرنشینی در جدول مدال‌های المپیک در کنار رتبه عجیب برخی کشورها مثل ازبکستان و البته رتبه کشور خودمان ایران باعث شده در این روزها بسیاری به جدول مدال‌های المپیک چشم بدوزند و تلاش کنند از آن معانی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی استخراج کنند. این مسئله وقتی تشدید می‌شود که برخی از ورزشکاران عدم موفقیت خود را گردن نبود امکانات و شرایط اقتصادی کشور می‌اندازند. اما آیا واقعا ارتباطی بین وضعیت کشورها و میزان کسب مدال توسط آن‌ها و رتبه آن‌ها در جدول مدال‌ها وجود دارد؟ پاسخ در یک کلمه منفی است. چرا؟

ما برای اینکه بتوانیم به این پاسخ برسیم میزان کسب مدال توسط کشورها در حوالی ساعت ۶ شنبه را با چهار عامل سنجیدیم: جمعیت کشورها، جمعیت کاروان ورزشی کشورها، سرانه تولید ناخالص ملی و در نهایت رتبه کشورها در شاخص توسعه انسانی سازمان ملل. هیچ ارتباطی بین رتبه کشورها با این چهار عامل وجود ندارد. 

یک:  از جمعیت شروع کنیم. هند، پرجمعیت‌ترین کشور جهان فقط با یک مدال نقره و ۵ برنز در جایگاه شصت و نهم جهان قرار دارد. چین و آمریکا کشورهای پرجمعیتی هستند (به ترتیب با یک میلیارد و ۴۱۹ میلیون نفر جمعیت و ۳۴۵ میلیون نفر جمعیت) ولی رتبه سوم برای استرالیا است که کمتر از ۲۷ میلیون نفر جمعیت دارد. تعداد کل مدال‌های ایتالیا که نصف ژاپن جمعیت دارد، فقط یک مدال از ژاپن کمتر است. 

دو: در مورد تعداد ورزشکار کاروان‌های کشورها یک نکته را توضیح بدهیم که بدانید حواسمان بوده است. برخی ورزش‌های گروهی مثل فوتبال جمعیت کاروان را بالا می‌برند ولی در نهایت اگر تیمی به مدال برسد، یک مدال برای آن‌ها ثبت می‌شود. ولی فارغ از این نکته باید گفت ارتباطی میان تعداد ورزشکاران با مدال وجود ندارد. نیجریه، ۸۸ ورزشکار در المپیک دارد و هنوز یک مدال نگرفته است ولی ما ۴۱ ورزشکار داشتیم و 9 مدال گرفتیم. آلمان ۴۲۸ ورزشکار دارد و ۲۹ مدال گرفته ولی کره‌جنوبی با ۱۴۱ ورزشکار همین قدر مدال گرفته است. 

سه: داخل پرانتز بگوییم که با چشم‌پوشی کردن از آن نکته‌ای که در مورد ورزشکاران گروهی گفتیم؛ تعداد مدال‌ها را بر تعداد ورزشکارهای هر کشور تقسیم کردیم و سرانه مدال را به دست آوردیم. در میان این ۲۵ کشور، کارآمدترین کاروان ورزشی تا حالا کاروان چین است که سرانه مدال آن‌ها ۰.۲۱۲ بوده است. بعد از آن کره‌جنوبی با سرانه ۰.۲۰۵ قرار گرفته و در بین ۲۵ کشور اول رنکینگ ایران در رتبه سوم قرار دارد و سرانه مدالش ۰.۱۹۵ است.

جالب اینکه عملکرد ما از آمریکا هم بهتر بوده چون سرانه مدال آمریکا ۰.۱۹۰ است. عملکرد برخی کشورها فاجعه بوده است. مثلا اسپانیا ۳۸۳ ورزشکار دارد و فقط ۱۶ مدال کسب کرده است. حتی اگر ورزش‌های گروهی را از کارنامه اسپانیا حذف کنیم و فقط ورزش‌های فردی را در نظر بگیریم باز هم عملکرد اسپانیا خوب نیست. ۱۳ مدال برای ۲۳۳ ورزشکار!

چهار: در مورد اقتصاد چطور؟ پژوهش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد وضعیت اقتصادی در بهبود عملکرد کشورها در المپیک موثر است ولی به نظر این نظریات در مورد جایگاه ازبکستان در رده پانزدهم جدول بازی‌ها نمی‌توانند خیلی توضیحی بدهند. کشوری که درآمد سرانه مردم آن کمتر از ۳ هزار دلار است دو برابر جمهوری چک مدال آورده که درآمد سرانه مردمش حدود ۳۰ هزار دلار است. چه چیز باعث عملکرد تا این حد مثبت ازبک‌ها شده است؟

موفقیت چشمگیری که آن‌ها در بوکس داشتند و ۳ طلا در آن به دست آوردند چه دلیلی داشته است؟ شاید بیش از هرچیز پاداشی که برای آن‌ها در تاشکند تعیین شده است. هر کس بتواند مدال طلا برای ازبکستان کسب کند ۲۰۰ هزار دلار جایزه می‌گیرد. در بهترین جای تاشکند اگر بخواهید خانه بخرید باید متری ۲۳۰۰ دلار پول بدهید و آن پاداش یعنی یک خانه تقریبا ۱۰۰ متری. یا این طور بگوییم. هزینه یک ماه زندگی یک خانواده چهار نفره در بهترین جای تاشکند ۳ هزار دلار است و آن پول یعنی ۷۰ ماه یا تقریبا ۶ سال و نیم زندگی بی‌دغدغه. 

پنج: برخی هم هستند که می‌گویند باید شاخص‌های اجتماعی را دید مثل آموزش و بهداشت. خب این شاخص‌ها در شاخص توسعه انسانی سازمان ملل هست ولی نروژ، رتبه دوم این شاخص که ۱۰۳ ورزشکار هم در المپیک داشته هنوز مدالی کسب نکرده است. چین با رتبه ۷۵ شاخص توسعه انسانی در صدر ایستاده ولی آلمان با رتبه ۷ شاخص توسعه انسانی در رده نهم است. 

خلاصه که خیلی سعی نکنید از دل جدول مدال‌های المپیک تفسیرهای سیاسی و اقتصادی بیرون بکشید. این جدول هیچ ربطی به وضعیت سیاسی و اقتصادی کشورها ندارد. در میانه گلایه‌های ناتمام از کمبود امکانات در ایران، شما یادتان باشد آن مدال‌ها که روی گردن ورزشکارها است بیش از هر چیز حاصل یک مدیریت پروژه شخصی و تلاش و کوشش فراوان است به همراه کوهی از انگیزه. باقی، دست کم تا حد خیلی زیادی بهانه است.
مصطفی آرانی/ هفت صبح