برخورد ظریف با رئیس‌جمهور

این روزها وساعات، برای دولت چهاردهم روزها و ساعات مهمی است. جلسات رای اعتماد از شنبه آینده برگزار خواهد شد و به این ترتیب دولت پزشکیان بالاخره شکل خواهد گرفت و کارش را جدی شروع می‌کند.اما توضیحات اخیر محمدجواد ظریف پیرامون روند گزینش نامزدهای مناصب دولت در شورای راهبری انتخاب اعضای کابینه چهاردهم و اشاره به عدم تطابق خروجی اقدامات شورای‌راهبری با آن‌چه رئیس‌جمهور در قالب اسامی وزرای پیشنهادی به مجلس ارائه داد، حاکی از شکوه و گلایه‌ای است که کمتر کسی انتظار بروز آن را در ابتدای فعالیت دولت از سوی ظریف داشت! این دیپلمات باسابقه و کارکشته که سال‌هاست در فضای سیاسی زیست کرده و با چم و خم و بالا و پایین دنیای سیاست آشناست، در اقدامی ناگهانی ناراحتی خود از تصمیمات رئیس‌جمهور را بروز داده و از بازگشت خود به دانشگاه سخن گفته است. هر چند جواد ظریف در توضیحات بعدی خود، تعابیر مطروحه در خصوص ناامیدی از دولت چهاردهم و رئیس‌جمهور را رد و دلیل جداشدن خود از بدنه دولت را احساس مفید نبودن ذکر کرده اما پرواضح است که روند تعیین تکلیف کابینه و اعضای هیئت دولت و تصمیمات رئیس‌ جمهور، هم‌خوانی چندانی با انتظارات دکتر ظریف نداشته که او را به‌سوی نگارش چنین نامه‌ای هدایت کرده است.
 ظریف: به دانشگاه برمی‌گردم!
 ابتدا محمد جواد ظریف با انتشار مطلبی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت: سلام بر مردم بزرگوار و خطاپوش ایران. جناب دکتر پزشکیان وزرای دولت چهاردهم را به مجلس معرفی فرمودند که برای همگی آرزوی موفقیت دارم.از 19 وزیری که امروز معرفی شدند، سه نفر نامزد نخست، ۶ نفر نامزد دوم یا سوم و یک نفر نامزد پنجم کمیته‌ها و یا شورای راهبری بودند.بارها گفته ‌بودم که انتخاب اعضای دولت حق رئیس جمهور است و شورای راهبری و کمیته‌ها نهاد مشورتی هستند. از ایشان سپاسگزارم که این افتخار را به بنده دادند که در این تجربه جدید و ابتکار شجاعانه، مشارکتی داشته باشم. از دوستانم در کمیته‌ها و شورای راهبری نیز سپاسگزارم که چهار هفته شبانه روز کوشیدند و بیش از هزار نامزد را بررسی کردند، تا نتیجه را به رئیس جمهور محترم ارائه کنیم. البته از نتیجه کار خود رضایت ندارم و از این‌که نتوانستم به شکل شایسته‌ای نظر کارشناسی کمیته‌ها و حضور بانوان، جوانان و اقوام را آن‌گونه که وعده داده بودم به نتیجه برسانم، شرمنده‌ام. البته هنوز برخی معاونت‌های رئیس جمهور باقی مانده که امید است این کاستی کمی جبران شود.به هر حال، این اولین تجربه و پر از کاستی بود و بی‌گمان در آینده بهبود خواهد یافت. ولی در کنار مشکلات دیگر، برای بنده ادامه راه در دانشگاه را رقم زد. در پیشگاه مردم بزرگ ایران برای ناتوانی خود در پیگیری امور در دالان‌های سیاست داخلی پوزش می‌خواهم. برخی بنده را زودرنج دانسته‌اند. گمان می‌کنم در 12 سال گذشته در برابر هجمه‌های بی‌سابقه، بیش از بسیاری از مدعیان، صبر و مقاومت نشان داده‌باشم، ولی نسبت به نگرش و نگرانی مردم حساسیت فراوان دارم.
واکنش ها به استعفای ظریف
 ساعاتی از انتشار این متن نگذشته بود که آذری جهرمی نوشت: شهادت می‌دهم که او برای ایران از خود و خانواده‌اش گذشت . ظریف خار چشم صهیونیست هاست و آمریکا تحریمش کرد تا اثرگذاریش برای ایران را بکاهد؛ چرا باید با خودتحریمی، ایران از خدماتش محروم شود؟حسام الدین آشنا مشاور رئیس جمهور در دولت روحانی نیز پس از استعفای ظریف در توئیتی نوشت: قانون کشور را از خدمات این افراد در مشاغل بالای دولتی محروم کرد؛ ۱. سفیران، دانشجویان، مأموران دولتی و کارآفرینانی که در برخی کشورهای خارجی صاحب فرزند شده‌اند.۲. ایرانیانی که در برخی کشورهای خارجی متولد شده‌اند. این قانون قابل اصلاح است اما آثار سرمایه‌سوز آن قابل جبران نیست.درفضای مجازی برخی کاربران معتقد بودند که دلیل استعفای ظریف، قانون مشاغل حساس و دو تابعیتی است. مطابق ماده ۲ قانون نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس، انتصاب اشخاص ذیل در
 پست های حساس (معاون رئیس جمهور) ممنوع است: الف. کسانی که خود، فرزندان یا همسرشان تابعیت مضاعف دارند و... برخی دیگر معتقدند بودند که با واکنش جناب آذری جهرمی می توان با اطمینان بیشتری گفت که گویا جناب ظریف در حقیقت با استعفای ضمنی‌اش سعی کرده، رد استعلام امنیتی‌اش را با بیشترین قیمت به مردم بفروشد!
 توضیح ظریف درباره متن استعفا
 با این حال ظریف در متن دیگری نوشت: پیام بنده به‌معنای پشیمانی و یا ناامیدی از دکتر پزشکیان عزیز و یا مخالفت با واقع‌گرایی نیست؛ بلکه به معنای تردید در مفید بودن خودم در معاونت راهبردی است.البته برخی مردودین از جانب مردم، با تفسیر عجیبی از قانون مصوب ١٤٠١،  اشتغال بنده در مشاغل حساس را به بهانه‌ای برای فشار بر دولت چهاردهم تبدیل کرده‌بودند. بنده نیز برای جلوگیری از هرگونه شائبه یا بهانه برای کارشکنی در کار دولت دکتر پزشکیان عزیز، هفته گذشته طی نامه‌ای از معاونت راهبردی رئیس جمهور انصراف داده بودم.با توجه به برخی فضاسازی‌ها لازم است یادآوری کنم که ‏١- به‌رغم تولد فرزندانم  حدود ٤٠ سال قبل و در دوران تحصیل (و نه مأموریت) در آمریکا و قوانین خاک محور آمریکا برای تابعیت قهری،  به لطف خدا بنده، همسر و فرزندانم ساکن ایران‌ عزیز هستیم و یک متر مسکن در خارج از ایران در تملک و یا حتی اجاره خود نداریم. خودم هم تحت دو تحریم آمریکا (ذیل تحریم رهبری) و یک تحریم کانادا قرار دارم و خود و همسرم حتی امکان سفر توریستی به ایالات متحده، کانادا و برخی کشورهای دیگر را نداریم.‏٢- هیچ نهاد نظارتی مخالفتی با معاونت بنده اعلام نکرده است؛ ٣- دکتر پزشکیان بزرگوار با شجاعت و صراحت اصرار بر ادامه کار بنده داشته‌اند؛ و٤- این بهانه برای دیگران که فرزندانشان تابعیت مضاعف اکتسابی (ونه قهری) همراه با اقامت در خارج از کشور دارند، بیش از بنده قابل بهره‌برداری است.  ‏آن‌چه باعث گزارش دیشب شد،  تردید در مفید بودنم در معاونت راهبردی بود و آن بهانه سیاسی، دلیل بازگشت به دانشگاه نبود و تنها مزید بر علت بود.هنوز به تمام آنچه در مورد ایشان در دوران انتخابات گفتم باور دارم. با تمام توان از دانشگاه ‌ برای ایران در خدمت شما و ایشان خواهم بود و از همه ایرانیان میهن پرست و توسعه‌خواه تقاضا دارم که بر پشتیبانی خود از ایشان بیفزایند و ایشان و دولتشان را تنها نگذارند.‏به هر روی علل انصراف‌ ظریف از معاونت راهبردی هر چه باشد آنچه در حال حاضر از اهمیت بسزایی برخوردار است، نوع مواجهه رئیس‌دولت با تصمیم دکتر ظریف است که می‌توان آن را استعفا تلقی کرد. اگرچه معاون راهبردی رئیس‌جمهور به صراحت از لفظ استعفا سخنی به میان نیاورده و با بیان گلایه‌های خود از بازگشت به دانشگاه سخن گفته است اما شرایط موجود و مسیر دولت ایجاب می‌کند که مسعود پزشکیان این نامه را استعفای معاون خود برداشت کند چون تن‌دادن رئیس‌جمهور به چنین خواسته‌هایی به‌معنای ایجاد موانع خودساخته و بدعتی غلط است که بنیان دولت را دچار آسیب‌های فراوانی خواهد کرد. الف نوشت: نباید از یاد برد که شورای راهبردی و همچنین بهره‌گیری از کارشناسان و نظرخواهی از افراد و کارگروه‌های مختلف، ماهیتاً بازوهای مشورتی تلقی می‌شود که صرفاً مشاوره‌های خود را به رئیس دولت ارائه داده و در نهایت رئیس‌جمهور است که با درنظر گرفتن همه جوانب، مصلحت‌ها و واقعیت‌های موجود، تصمیم‌گیری خواهد کرد و این مسئله دلیلی جز جایگاه رئیس قوه مجریه و لزوم پاسخگویی آن به افکار عمومی ندارد. رئیس‌جمهور است که در روزهای خوب و بد باید به مردم پاسخگو باشد و از پیش‌نیازهای این پاسخگویی، قدرت تصمیم‌گیری و اعمال‌نظر شخصی خود است و اگر قرار باشد که نظرات و تصمیمات رئیس‌جمهور صرفا با مشاورین و نهادهای مشورتی منطبق باشد، اساساً جایگاه رئیس قوه مجریه زیر سوال می‌رود.