شمارش معکوس تا انتخابات8 تیر

از ظهر روز یک شنبه 30اردیبهشت 1403 که بالگرد حامل رئیس جمهور و همراهانش در ارتفاعات ورزقان سقوط کرد و آیت ا... سید ابراهیم رئیسی به شهادت رسید، کشور دچار فقدان ریاست جمهوری شد و اصل 131 قانون اساسی به فعلیت درآمد. اصل 131 می گوید: «در صورت فوت، عزل، استعفا، غیبت یا بیماری بیش از دو ماه رئیس جمهور یا ...، معاون اول رئیس جمهور با موافقت رهبری اختیارات و مسئولیت‌های وی را برعهده می‌گیرد و شورایی متشکل از رئیس مجلس و رئیس قوه قضاییه و معاون اول رئیس جمهور موظف است ترتیبی دهد که حداکثر ظرف مدت پنجاه روز رئیس جمهور جدید انتخاب شود.» ساعاتی بعد و در بامداد روز دوشنبه خبر قطعی شهادت رئیس جمهور و همراهانش منتشر شد و رهبر انقلاب نیز در پیام تسلیت خویش با اشاره به همین اصل، محمد مخبر را به عنوان سرپرست ریاست جمهوری و محمدباقر قالیباف رئیس مجلس به همراه محسنی اژه ای رئیس قوه قضاییه را برای عضویت در شورای ذکر شده در اصل 131 قانون اساسی منصوب کردند. از همان زمان و در حالی که مردم و دستگاه های حکومتی و رسانه ها مشغول امور تشییع و تدفین رئیس جمهور و یارانش بودند، ستاد انتخابات در وزارت کشور فعال شد و شورای نگهبان نیز امور مقدماتی را آغاز کرد. بر این اساس و طبق مصوبه شورای سه نفره، 8تیرماه 1403 موعد انتخابات زودرس ریاست جمهوری خواهد بود و ثبت نام برای این انتخابات نیز از 10 تا 14 خرداد انجام می شود اما به نظر می رسد این فوت ناگهانی و خلأ رئیس جمهور یک شوک ناگهانی به سیاسیون نیز وارد کرد. بسیاری از افرادی که در ذهن خود نشستن بر کرسی اول خیابان پاستور را رویاپردازی می کردند، برنامه هایشان یا برای 1404 بود که دوره اول ریاست جمهوری رئیسی به پایان می رسید یا برای  1408 که حتما باید رئیس جمهور جدید جایگزین شود و حالا این فوت ناگهانی حداقل 10ماه برنامه ها را جلو انداخته است. در همین روزهای عزای عمومی و مراسم تشییع و دفن هم جسته و گریخته خبرهایی از رایزنی ها، ابراز علاقه و حتی انکارها به گوش می رسید و به نظر می رسد از امروز موج چنین خبرهایی به تدریج افزایش می یابد چراکه تنها 34 روز تا انتخابات 8تیر باقی مانده و فرصت بسیار اندک است. برخی معتقدند دولت چهاردهم با توجه به این که هنوز یک سال و دوماه از عمرش باقی مانده، می تواند ادامه همان دولت با ریاست جمهوری یکی از نزدیک ترین افراد به رئیسی باشد. با چنین تحلیلی نگاه ها به سمت محمد مخبر معاون اول رئیس جمهور شهید می رود. مردی که پیش از حضور در خیابان پاستور، رئیس ستاد فرمان اجرایی امام بود و مردم او را با ساخت واکسن ضدکرونای برکت می شناختند و حالا سرپرست ریاست جمهوری است و باید تا 50روز در شورایی که قالیباف و اژه ای هم هستند ترتیبات انتخاب رئیس جمهور را فراهم کند.  در این میان یک ابهام وجود دارد که اولا خود مخبر آماده چنین مسئولیتی هست؟ و این که آیا قانون اجازه می دهد وی با وجود عضویت در این شورا ، نامزد انتخابات هم بشود یا نیاز به استعفا دارد؟ برخی معتقدند قالیباف نیز بدش نمی آید برای چهارمین بار شانسش را امتحان کند با این تفاوت که دعواهای انتخاباتی بر سر مجلس در همین دو ماه قبل بخشی از رای دهندگان سنتی اصولگرا را برای دادن رای به او دچار تردید کرده است، هر چند باز هم در نظرسنجی ها از دیگر گزینه ها وضعیت بهتری دارد، با این شرایط باز هم  گزینه ای به نام سعید جلیلی در گیشه حامیان جبهه پایداری خودنمایی می کند. در واقع در اردوی اصولگرایان همچون انتخابات اخیر مجلس شورای اسلامی می توان چند دستگی را همچنان دید و همین وضعیت باعث شده تا تعداد نامزدهای احتمالی که برخی نیز کارها را شروع کرده اند، از تعداد انگشتان دو دست هم بیشتر باشد. سعید جلیلی محبوب جبهه پایداری و احتمالا بخش بزرگی از دولتی ها همچنان نفر اول رایزنی هاست و اگر او قبول کند بعید است این جبهه جای دیگری بساط انتخاباتی اش را باز کند. در کنار او و حالا که دیگر سید ابراهیم رئیسی در قید حیات نیست، می توان از مهرداد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی دولت سیزدهم یاد کرد که همواره و در هر انتخاباتی پای ثابت احتمالات است. تنوع مسئولیت هایی که تاکنون داشته و البته شنیده هایی مبنی بر فعال شدن افراد نزدیک به وی، این احتمال را از همیشه بیشتر کرده است. با این حال این دو، رقیب قدری به نام علیرضا زاکانی دارند که در انتخابات گذشته نیز با قدرت در کنار رئیسی پیش رفت و وظیفه پاسخ به ابهامات و طعنه های رقبا را بر عهده داشت و البته چند روز مانده به انتخابات هم کنار کشید تا دو ماه بعد به خیابان بهشت برود و شهردار تهران شود. او همچنان نیم نگاهی به ریاست جمهوری دارد. در کنار این چند گزینه اصلی در میان اصولگرایان، افراد شاخص دیگری همچون پرویز فتاح رئیس فعلی ستاد اجرایی فرمان امام، عزت ا... ضرغامی وزیر میراث فرهنگی و گردشگری، سعید محمد دبیر سابق دبیرخانه شورای مناطق آزاد، محسن رضایی دبیر شورای اقتصادی سران قوا، شمس الدین حسینی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، محمود احمدی نژاد رئیس جمهور سابق، قاضی زاده هاشمی معاون رئیس جمهور در امور ایثارگران و حتی بهادری جهرمی سخنگوی دولت سیزدهم را نیز می توان در خاطر نگه داشت.

وضعیت نامزدها در اردوگاه اصلاحات و اعتدالی ها

اما در اردوی مقابل وضعیت تفاوت شکلی و ماهوی دارد. اول این که منظور ما در این گزارش از اردوی طرف مقابل جمعی از اصولگرایان میانه رو، اصلاح طلبان و اعتدالی های طرفدار دولت قبل است. در این جا مسئله اول تایید صلاحیت شورای نگهبان و مسئله دوم میزان اقبال پایگاه رای آن هاست که پس از سه انتخابات مجلس یازدهم ، ریاست جمهوری سیزدهم و مجلس دوازدهم، همچنان برای رای دادن مردد است. در این اردو موضوع نامزد نهایی یا نامزدها، مسئله سوم است اما چون ما در مورد دو مسئله قبلی نقشی فعلا نداریم به مسئله سوم می پردازیم. در اردوی فوق الذکر مهم ترین گزینه علی لاریجانی رئیس مجلس هشتم، نهم و دهم است. لاریجانی که درمیان بهت همگان در انتخابات ریاست جمهوری دوره قبل رد صلاحیت شد، شاید بتواند امیدوار باشد که در این دوره تایید صلاحیت خود را بگیرد هرچند شنیده ها حاکی است همچنان این تردید را دارد که نظام به دنبال انتخابات با مشارکت بالا و رقابت داغ است یا نگاهش ادامه راه دولت نیمه تمام رئیسی است اما بعد از لاریجانی و اگر کمی در اصلاح طلبان و اعتدالی ها خالص تر شویم، گزینه ای به نام محمد جواد ظریف وجود دارد که البته همیشه گفته قصد نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری و هیچ انتخاباتی را ندارد. او همین دو روز قبل نیز به نگارنده گفت که قصدی ندارد هرچند فشارها بسیار است. پس از ظریف گزینه هایی چون اسحاق جهانگیری معاون اول دولت های روحانی، محمدرضا عارف معاون اول دولت اصلاحات، آذری جهرمی وزیر جوان ارتباطات دولت روحانی و عبدالناصر همتی رئیس بانک مرکزی دولت روحانی و نامزد انتخابات گذشته نیز نامشان به گوش می رسد که هنوز وضعیت هیچ کدام مشخص نیست با این حال جواد امام سخنگوی جبهه اصلاحات اعلام کرده این جبهه فردا یک شنبه نشست فوق العاده ای خواهد داشت و به موضوع انتخابات ریاست جمهوری پیش رو می پردازد. در روزهای آینده و با شفاف تر شدن وضعیت نامزدهای انتخابات زودرس ریاست جمهوری چهاردهم بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت.