طی سال‌های اخیر و با پیشرفت شگفت‌انگیز فناوری‌های نجومی مثل تلسکوپ جیمز وب و تحلیل سریع داده‌هایش، دانشمندان از عظمت کیهان متحیر شده‌اند. اما هرچه در عظمت گیتی پیش می‌رویم برنادانسته‌های‌مان افزوده می‌شود. سوال بزرگ این است که ما چه‌مقدار از کیهان را می‌توانیم رصد کنیم؟ باورش سخت است همه عظمتی که با داده‌های جدید پیش‌روی ماست بخش بسیار ناچیزی از کیهان است. اما چرا ابزارهای ما قابل به رصد تمام کرانه و ماده گیتی نیست؟
مشکل از ابزار نیست
تصور کنید ما بهترین تلسکوپ‌ها را داشته باشیم، مشکل این است که جهان قابل مشاهده برای ناظری که روی زمین قرار دارد بسیار محدود است. پیش‌بینی می‌شود قطر کیهان حدود 93 میلیارد سال نوری باشد. درحالی‌که عمر آن کمتر از 14 میلیارد سال است. برای همین اگر جرمی فاصله‌ای دورتر از 14 میلیارد سال نوری داشته باشد هنوز نورش فرصت رسیدن به ناظری را که روی زمین هست پیدا نکرده و با توجه به قطر کیهان می‌توان فهمید جهان غیرقابل مشاهده چه گسترده عظیمی دارد.
جهانی کروی با مرکزیت ناظر
جهان قابل مشاهده تعریفی نسبی است که بستگی به محل قرار گرفتن ناظر دارد و برای هرناظری در هرجای کیهان مجزا تعریف می‌شود. این جهان نسبی کاملاً کروی است و مرکز این کره هم محل قرار گرفتن ناظر است. با این اوصاف امکان رصد کیهان برای ناظری که در مرکز این کره است به اندازه عمر جهان است. به این موضوع «افق کیهان‌شناسی» هم می‌گویند و بیشینه فاصله‌ای است که ذرات نور می‌توانند به سوی ما بیایند. حالا اگر به‌طور مثال یک ناظر 3 میلیارد سال نوری از ما دورتر باشد افق کیهان‌شناسی برای او بسیار متفاوت‌تر است و می‌تواند نوری از ستارگان دریافت کند که برای ما قابل رصد و مشاهده نیست.
آیا می‌توان به انتهای کیهان رسید؟
همان‌طور که گفتیم جهان قابل مشاهده ربطی به فناوری ندارد و چالش اصلی محدودیت فیزیکی سرعت نور است. نوری که ذراتش سریع‌ترین ذرات جهان محسوب می‌شوند. با این‌حال حتی با سرعت نور هم نمی‌توان به لبه کیهان رسید چون انبساط جهان ادامه دارد و پیش می‌رود و با بالاترین سرعت هم نمی‌توان به لبه آن رسید. حتی اگر فرض کنیم کیهان لبه یا کرانه‌ای هم داشته باشد. هرچند خیلی‌ها هم معتقدند انبساط جهان به شکل باد شدن یک بادکنک نیست و در درون خودش و با الگویی پیچیده منبسط می‌شود. حتی اگر این دیدگاه هم درست باشد بازهم نمی‌توان لبه‌ای برای آن متصور شد.
آیا ماده تاریک قابل رصد است؟
طبق بسیاری از نظریه‌ها 95 درصد جرم جهان متشکل ماده تاریک است، یعنی همین تمام کیهانی که بخش کمی از آن برای ما قابل مشاهده است هم حدود 5 درصد جرم ماده جهان را تشکیل می‌دهد و بخش بیشتر آن ماده تاریک است که قابل رصد نیست و فعلاً ماهیت آن برای ما قابل درک نیست. حالا بهتر درباره ابعاد جهان، حجم ماده قابل رصد و... می‌دانیم و با این‌حال بازهم دنیای علم از این فراتر رفته و حتی نظریاتی مبنی برچند جهانی مطرح می‌شود که پایه درک آن می‌تواند آزمایش‌هایی مثل «گربه شرودینگر» باشد که شاید هفته‌های بعدی بیشتر به آن پرداختیم. راستی اگر شما هم سئوال نجومی داشتید می‌توانید با پیامک به شماره 2000999 با ما در میان بگذارید. فقط اولش بنویسید برای جوانه.403101
دیدگاه ها