گام کلیدی اصلاحات مالیاتی در انتظار دولت چهاردهم

دولت شهید جمهور با عزم جزمی که برای اصلاحات مالیاتی ازجمله اعمال و اجرای مالیات عایدی سرمایه(مالیات بر سوداگری) و تفکیک حساب های تجاری از عادی و ارائه پیشنهادهای گوناگون به مجلس شورای اسلامی نشان داد، توانست گام های مهمی برای اصلاحات در حوزه مالیات بردارد. اما مروری بر روندهای مالیاتی حاکم براقتصادهای پیشرفته امروز دنیا به ما اقدام و عمل برای برداشتن گام کلیدی در این حوزه را گوشزد می کند یعنی تحقق مالیات بر مجموع درآمد که عمر این دولت به اجرای آن کفاف نداد و در صورت اجرای همه جانبه می تواند جلوی بسیاری از منافذ فرار مالیاتی را بگیرد و مالیات ستانی را عادلانه تر کند. امید است این گام نهایی جزو نقشه راه تیم اقتصادی دولت چهاردهم قرار گیرد. در این گزارش تلاش می کنیم با نگاهی به برخی از اصلاحات مالیاتی و گام های برداشته شده در دولت سیزدهم، به این گام کلیدی باقی مانده بیشتر بپردازیم.

 رشد 83.5 درصدی مودیان مالیاتی
رشد قابل توجه مودیان مالیاتی از جمله اقدامات مثبت دولت سیزدهم در حوزه اقتصاد بود. چندی پیش وزارت امور اقتصادی و دارایی در گزارشی از رشد بی سابقه 83.5 درصدی تعداد مودیان مالیاتی خبرداد و اعلام کرد: در حالی که در ۱۱ ساله منتهی به سال ۱۴۰۰، تنها ۳۶۳ هزار نفر به تعداد مودیان مالیاتی افزوده شده، در دو سال اول دولت سیزدهم، تعداد مودیان با رشد ۲ میلیون و ۹۱۵ هزار نفری به ۵ میلیون و ۳۵۰ هزار نفر رسیده است. بر همین اساس رشد درآمدهای مالیاتی طی دوره استقرار دولت سیزدهم همواره بیش از ۵۰ درصد بوده که این امر در سال های گذشته سابقه نداشته؛ همچنین تعداد مودیان مالیاتی نیز 83.5 درصد رشد داشته که در طول تاریخ فعالیت سازمان مالیاتی بی‌سابقه بوده است.به گزارش ایرنا از وزارت اقتصاد، از مهم‌ترین دستاوردهای دولت سیزدهم در حوزه مالیاتی، تدوین لایحه اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم با هدف کاهش بار مالی تولید، ارتقای عدالت مالیاتی و بهبود توزیع درآمد ازطریق وضع مالیات بر جمع درآمد، حرکت از سمت نظام مالیاتی ممیزمحور به سمت نظام مالیاتی هوشمند داده‌محور، کارآمدسازی مشوق‌های مالیاتی و همچنین ایجاد ارتباط میان نظام مالیاتی و نظام حمایتی است.
علاوه براین، تصویب مالیات برعایدی سرمایه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای مالیاتی در راستای مقابله با فعالیت‌های سوداگرانه مخرب در بازار دارایی‌ها به‌ویژه بازار دارایی‌هایی شامل املاک (زمین و ساختمان)، خودرو، طلا و ارز با مشارکت وزارت متبوع از دیگر دستاوردهای دولت سیزدهم در همکاری با مجلس در حوزه مالیاتی است. همچنین اجرای بخش قابل توجهی از سازوکارهای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان (راه‌اندازی سامانه مؤدیان و اتصال پایانه‌های فروشگاهی به پرونده‌های مالیاتی) یکی دیگر از دستاوردهای وزارت متبوع در دولت سیزدهم در حوزه مالیاتی است که این امر نقش بسزایی در ایجاد شفافیت در مبادلات اقتصادی و به‌تبع آن کاهش زمینه‌های فرارمالیاتی داشته است.

افزایش 10 برابری درآمد ابرازی مالیاتی
به گواه گزارش وزارت اقتصاد مجموع اقدامات (که در بالا به برخی از آن ها اشاره شد)، موجب شده است تا تعداد اشخاص حقیقی دارای اظهارنامه مالیات عملکرد از حدود 2.6میلیون فقره در سال ۱۴۰۰ به 5.3 میلیون در سال ۱۴۰۲ و درآمد ابرازی آن ها از حدود ۳ هزار میلیارد تومان به ۳۱ هزار میلیارد تومان (۱۰ برابر) افزایش یابد. این اقدامات به همراه سایر اقدامات از جمله تلاش دولت برای شناسایی فراریان مالیاتی همچون تفکیک حساب‌های تجاری از حساب‌های غیرتجاری و حرکت سازمان به سمت داده‌محوری و الکترونیکی کردن فرایندهای شناسایی و وصول مالیات، موجب شده است تا در سال 1402 بالغ بر 805 هزار و 922 میلیارد تومان درآمد مالیاتی وصول شود. این رقم نسبت به سال قبل از آن (حدود472 هزار میلیارد تومان) رشد 71 درصدی داشته است.

تکمیل قطعه آخر پازل اصلاحات مالیاتی
با این حال تردیدی نیست درصورتی که آخرین گام از اصلاحات مالیاتی یعنی اجرای همه جانبه مالیات بر مجموع درآمد در کشور برداشته نشود، همچنان راه برای فرارهای مالیاتی دانه درشت ها باقی است و تا رسیدن به عدالت مالیاتی در کشور راه درازی خواهیم داشت. چندی پیش رئیس سازمان مالیاتی در خصوص مبلغ پرداختی مشاغل پردرآمد آمار تکان دهنده‌ای را ارائه داد. طبق سخنان سبحانیان، متوسط مالیات سالانه دفاتر اسناد 14.5 میلیون تومان، بنگاه‌های املاک ۱۰ میلیون تومان، رستوران‌ها و کافه‌ها 9.9 میلیون تومان، طلا و جواهر فروشی‌ها 9.9میلیون تومان، وکلا ۸ میلیون تومان، هنرمندان ۶ میلیون تومان، فروشندگان سیگار و تنباکو ۶ میلیون تومان، فروشندگان لوازم خانگی 5.9 میلیون و فروشندگان لوازم صوتی و تصویری ۴ میلیون تومان است. در حالی این مشاغل پردرآمد از پرداخت مالیات شانه خالی می‌کنند که بیشترین منفعت را از معافیت‌های مالیاتی می برند.
همچنین مهدی موحدی‌ بک‌نظر سخنگوی سازمان امور مالیاتی در گفت وگو با ایرنا  میانگین مالیات ابرازی اصناف برای عملکرد ۱۴۰۱ را حدود پنج میلیون و ۸۰۰ هزار تومان اعلام کرد که با مالیات پرداختی کارمندی با حقوق ۱۱ میلیون تومان در ماه برابر است.سخنگوی سازمان امور مالیاتی تاکید کرد: مالیات ۵۰ درصد از صاحبان اصناف و مشاغل، صفر بوده است.
در خصوص مالیات بر مجموع درآمد باید گفت که در صورت اجرای آن، به جای آن که بخش های اقتصادی و انواع رسته های گوناگون مشاغل از پرداخت مالیات معاف شوند، سطح درآمد سالانه برای معافیت درنظر گرفته می شود که این موضوع موجب تحقق بیشترعدالت مالیاتی در کشور می شود. به عنوان مثال، در سال الف، کسانی که کمتر از 100 میلیون تومان در سال درآمد واقعی (کل درآمدها منهای کل هزینه ها)داشته باشند، از پرداخت مالیات معاف خواهند شد و هر کسی بیش از این رقم درآمد سالانه داشته باشد، براساس نرخ و فرمول تعیین شده، مشمول پرداخت مالیات می شود.
لایحه مالیات بر مجموع درآمد 17 آبان سال گذشته در دولت سیزدهم مصوب و به مجلس شورای اسلامی ارسال شده است اما با توجه به جابه جایی دولت ها هنوز تا بررسی در مجلس شورای اسلامی و نهایی شدن آن راهی طولانی باقی مانده است.