متن و حاشیه میزگردهای انتخاباتی

پیش از این و در ادوار گذشته انتخابات جذاب‌ترین برنامه انتخاباتی تلویزیون، مناظرات تلویزیونی بود که به صورت زنده پخش می‌شد. فرم برگزاری این مناظرات در سال 88 به جذاب‌ترین شکل خود، یعنی «دوبه دو» برگزار ‌شد و در انتخابات سال92 هم همه نامزدها برای مناظره حضور پیدا می‌کردند. مناظرات انتخاباتی، جدای از مستندها و برنامه‌های تبلیغی، تنها برنامه‌ای بود که نامزدها فرصت پیدا می‌کردند تا وزن و عیار خود را در رقابت با رقبا به نمایش بگذارند. مناظرات انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم در مقایسه با ادوار گذشته تغییراتی پیدا کرده است. تعداد این مناظرات که در ادوار گذشته 3 مناظره زنده بود، به 5 مناظره تغییر کرده است. مناظره‌ها اما تنها برنامه پرچالش روزهای انتخاباتی تلویزیون نیست. خردادماه امسال قرار است 18 میزگرد انتخاباتی با حضور 6 نامزد در سه محور سیاسی، فرهنگی و اقتصادی برگزار شود که تا الان چند برنامه آن نیز روی آنتن رفته است.  حضور کاندیداها با همراهی مشاوران‌شان در این میزگردهای مجزای تلویزیونی و پاسخگویی‌شان به پرسش‌ها و نقدهای کارشناسان حوزه‌های مختلف، میدان جدیدی برای وزن کشی و صحنه جدی برای قضاوت مردم است.  به این ترتیب هر نامزد با حضور در سه میزگرد متفاوت به تشریح مواضع خود پیرامون اقتصاد، سیاست و فرهنگ و تبیین رویکردش در حل مسائل مبتلا به هر یک از این حوزه می‌پردازد. حضور کارشناسان و متخصصانی از نحله‌های مختلف فکری در این میزگردها و پرسش و پاسخ‌هایی که در فضایی به دور از هیجان‌های ناگزیر مناظره میان نامزدها مطرح می‌شود، اگرچه ممکن است همچنان در ذهن برخی ناظران با وضعیت ایده‌آل فاصله داشته باشد اما در نوع خود فرصت مغتنمی است که امکان انتخاب آگاهانه‌تر را در اختیار مردم به عنوان صاحبان اصلی رأی می‌گذارد. باید تاکید کرد که این ساختار و مدل جدید  برگزاری میزگردهای انتخاباتی،  تفاوت جدی با برنامه‌های کارشناسی ادوار گذشته انتخابات دارد. علاوه‌براین که این برنامه‌ها را از حالت انفعال و تک‌خطی به فرم چالشی‌ و رفت‌وبرگشتی تبدیل می‌کند که برای مخاطب عام هم جذاب باشد، از تبدیل شدن به میکروفون صرف برای نامزد هم فاصله می‌گیرد.به جای این که این اقدام از جانب مجری صورت گیرد که نهایتا صداوسیما به سوگیری مقابل نامزد محکوم شود و به وسیله‌ای برای مظلوم‌نمایی نامزد تبدیل شود، کارشناس و کارکشته آن حوزه را مقابل نامزد قرار می‌دهد که در مورد مشکلات اصلی کشور او را به چالش بکشد. در این شیوه علاوه‌براین که نامزدها از اظهارنظرهای تندوتیز و کلی فاصله می‌گیرند و مجبور به اظهارنظر در حوزه تخصصی می‌شوند، عیار آن ها از جانب کارشناسان تخصصی آن حوزه سنجیده می‌شود.

پزشکیان؛ صداقت یا فقدان ایده مرکزی؟
با همه این اوصاف اما برخی قسمت ها و دقایق میزگردهای تخصصی سیمای ملی با حاشیه هایی همراه شد که مورد توجه کاربران فضای مجازی قرار گرفت.  اظهارات مسعود پزشکیان در یکی از این برنامه ها  و حواله دان مکرر پاسخ سوالات به کارشناسان در میان  بدنه نخبگانی و هواداری او بحث برانگیز شده است. پزشکیان در تکرار اظهارات چندی  قبل خود در برنامه گفت و گوی ویژه خبری؛ در پاسخ به یحیی آل‌اسحاق یکی از کارشناسان برنامه درباره سیاست‌های اجرایی‌اش برای اجرای برنامه هفتم گفت:« من متخصص نیستم؛ کارشناسان باید پاسخ دهند اما بر اساس اصلاحاتی که در دنیا انجام شده است، عمل خواهم کرد.»   برخی پاسخ های این چنینی او را رویکرد تخصصی و صادقانه او عنوان می کنند و در طرف مقابل برخی بر این باورند که او فاقد ایده مرکزی است. به عنوان نمونه یکی از کاربران اصلاح طلب در شبکه ایکس نوشت:« پاسخ آقای پزشکیان به همه سوالات مهم کشور از جمله موضوع ناترازی‌بنزین این است که کارشناس نیست و نمی‌داند و کارشناسان باید نظر بدهند! فارغ از مسائل سیاسی نباید فراموش کرد که  رئیس‌جمهور باید ایده مرکزی داشته و عدد و رقم بفهمد.» در کنار این موضوع  آنچه موجب برخی انتقادها به پزشکیان شده است، استفاده از دو مشاور اقتصادی از دو طیف مختلف اقتصادی (حسین عبده تبریزی با اندیشه‌های اقتصاد بازار و مخالف اقتصاد دستوری) و (احمد میدری با گرایش به سمت اقتصاد نهادگرا) است‌. ازجمله عبدالرضا داوری فعال سیاسی که در توئیتی خطاب به مسعود پزشکیان نوشت: آقای پزشکیان در مسئله ارجاع به کارشناسان هم رویکرد علمی ندارد، وقتی حسین عبده تبریزی، اقتصاددان بازارگرا را در سمت راست و احمد میدری، اقتصاددان نهادگرا را در سمت چپ خود می‌نشاند یعنی حتی از امکان ایجاد اجماع در حلقه اول کارشناسی هم ناتوان است چه رسد به اجماع کارشناسی در سطح ملی! در پاسخ به این انتقاد، پزشکیان نیز چنین پاسخ داد: معنای اجماع، ایجاد هم‌نظری و یکدست‌سازی است. اگر دنبال منافع ملی باشیم، شنیدن تمام نظرات کارشناسی و رسیدن به بیشترین تفاهم روی راه‌حل‌ها در میان تنوع نظرات، یک دستاورد است. من روش دوم را برگزیده‌ام و دیدگاه اول را منشأ مشکلات کشور می‌دانم.

 اگر قرار است انصراف دهید ما سرکار نباشیم!
یکی دیگر از نکات قابل توجه در این برنامه صراحت لهجه برخی کارشناسان در بیان نظراتشان است. این روزها که برخی گمانه زنی ها حکایت از انصراف برخی چهره های اصولگرایی از جمله قاضی زاده هاشمی به نفع کاندیدای پیشروی اصولگرایی  در پسامناظرات دارد، حسین انتظامی در ابتدای طرح سوال خود گریزی به این گمانه زنی ها زد و خطاب به قاضی زاده هاشمی گفت:«من سوالی دارم اما اگر می‌خواهید در روزهای آینده انصراف بدهید سوالم را مطرح نکنم و اصطلاحا سرکار نباشیم اما اگر ادامه می‌دهید سوالم را مطرح کنم».
قاضی زاده نیز در پاسخ انتظامی اظهار کرد:« جزو آدم های بد سابقه در انصراف هستم... من نیامدم که بروم و قاطعانه بگویم قصد کنارکشیدن ندارم اما آماده هرگونه فداکاری برای ملت هستم.» دیروز همچنین قاضی‌زاده هاشمی جملاتی مطرح کرد که برخی آن را کنایه او به سعید جلیلی دانستند: «کسی که دعوت به همکاری با دولت رئیسی شده و نپذیرفته، حق ندارد بگوید من امتداد رئیسی هستم.»

 سیاح و شاکری کنار  قالیباف سوالات حسین انتظامی از قالیباف هم
 حاشیه ساز شد. او درباره بازداشت دو فعال رسانه‌ای و طرح شکایت از آن ها پرسید که قالیباف در پاسخ  گفت:«وقتی کسی حرفی زده و رسانه‌ای به اشتباه موضوع دروغی را گفته من شکایت نکردم ....این ها در دادگاه اولیه و ثانویه و حتی در دیوان عدالت اداری شاکی خصوصی داشته‌اند؛ آیا شما می‌خواهید از شاکی خصوصی خواهش کنم که او را ببخشید؛ چشم این را دنبال می‌کنم ولی وقتی شاکی خصوصی دارد حقوق مردم و افراد باید محترم شمرده شود.» بعدتر اما اگرچه معلوم شد که حکم زندان یاشار سلطانی و صبا آذرپیک به دلیل شکایت قالیباف نبوده و شاکیان دیگری داشته است  اما حاشیه های میزگرد قالیباف به همین جا ختم نشد و حضور امیر سیاح و مجید شاکری به عنوان دو مشاور اقتصادی‎اش واکنش هایی را به همراه داشت. امیر سیاح در بخشی از سخنانش به انتقاد صریح از بوروکراسی های اداری و دولتی و برخی مدیران و کارمندان پرداخت و پس از برنامه  ادعا شد که سیاح، به کارمندان دولتی توهین کرده است. او البته در ویدئویی توضیح داد که این برداشت نادرست بوده است. مجید شاکری نیز به عقیده برخی از اقتصاددانان ضد بورس بوده است. از این رو حضورش به عنوان مشاور قالیباف با حاشیه هایی همراه شد. کاربری نوشت: همراهی دو چهره اقتصادی جوان با قالیباف هم در نوع خودش جالب است .امیر سیاح که ٣سال همه توان و تمرکزش را برای حوزه کسب و کار رقم زد . مجید شاکری هم اقتصاد خوانده‌ خوشنامی است که درک مناسبی از دیپلماسی اقتصادی دارد.

سوال  جانبدارانه از جلیلی؟
میزگرد سعید جلیلی نیز یکی دیگر از برنامه‌هایی بود که بخش‌هایی از آن مورد توجه قرار گرفت‌. ازجمله حضور مهدی صفری، معاون اقتصادی وزارت خارجه به عنوان یکی از مشاوران او که با واکنش بسیاری در فضای مجازی روبه‌رو شد. برخی از کاربران فضای مجازی معتقد بودند استفاده از معاون اقتصادی وزارت خارجه در ترکیب مشاوران یک کاندیدا خلاف قانون است‌. سوال فواد ایزدی از سعید جلیلی که پرسیده بود « چرا آمریکا، اسرائیل و رسانه‌های ضدانقلاب از پیروزی شما ناراحت‌اند؟!» با حاشیه های مختلفی همراه شد. صبح نو نیز در واکنش به این اظهارات ایزدی،  تاکید کرد که «انتخاب کارشناسان و سوالات این افراد نباید وجهه شخصی و سیاست‌زده پیدا کند.»

 حمله زاکانی به کاندیدایی که نیست !
حملات متعدد علیرضا زاکانی در میزگرد سیاسی به دولت روحانی و مذاکرات برجامی نیز جالب توجه بود . کاربرانی به طنز نوشتند که او انتخابات 1400 را با انتخابات 1403 اشتباه گرفته است. رحمن قهرمان پور نیز در واکنش به اظهارات زاکانی نوشت :« حمله زاکانی به دولت روحانی برای رای مردد باور پذیر نیست. اصولگرایان در انتخابات ۱۴۰۳ بازیگر مستقراند و ایفای نقش چالشگر توسط آن ها ( و حمله به دولت روحانی ) برای اکثریت آرای مردد ،معتبر و باورپذیر نیست. سه سال است که هر سه قوه دست اصولگرایان است و آن ها نمی توانند چالشگر باشند».

شوخی پورمحمدی با معدل سازی
در همین راستا بخشی از سخنانی که میان ابراهیم متقی، کارشناس حاضر در برنامه میزگرد و پورمحمدی ردو‌بدل شد مورد توجه کاربران قرار گرفت.آن جا که مصطفی پورمحمدی، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری در واکنش به اظهارات ابراهیم متقی، کارشناس حاضر در برنامه میزگرد سیاسی که پورمحمدی را با عنوان دکتر مورد خطاب قرار داد، گفت: دکتر نیستم، آخوند و طلبه هستم. معادل‌سازی دکتری نکنند و اگر بگویند طلبه سپاسگزارم. متقی در ادامه به مزاح به پورمحمدی گفت: شما می‌روید تطبیق می‌دهید، تا سطح خواندید می‌گویید کارشناسی ارشد، درس خارج خواندید می‌گویید دکتری، کسی هم نمی‌تواند چیزی به شما بگوید. پورمحمدی نیز به پاسخ گفت: بله اما همان که به ما بگویید طلبه و اسم‌مان را صدا بزنید، سپاسگزاریم. متقی هم گفت: ارادت داریم اما در آینده تطبیق ندهید.