معمای استارلینک در ایران

روزنامه خراسان/ویدئویی از نصب و راه‌اندازی ماهواره استارلینک در یک مجتمع‌ مسکونی نزدیک برج میلاد تهران، فضای مجازی را تحت‌تاثیر قرار داده است. ویدئویی که باعث طرح سوالات زیادی شده از جمله این که آیا واقعی است و همه در ایران می‌توانند به اینترنت آزاد و پرسرعت دسترسی داشته‌ باشند؟ وقتی هنوز استارلینک در ایران به توافق نرسیده است تجهیزات آن چطور به ایران می‌رسد و فروشندگان با ویدئوهای رضایت مشتری، کار خود را پشتیبانی می‌کنند؟ با استارلینک تکلیف فیلترینگ چه می‌شود؟ آیا بهتر نیست تا کنترل اوضاع دست خودمان است تصمیمی برای فیلترینگ بگیریم؟ چرا برای استفاده از استارلینک در ایران تدبیری نداریم و هزار سوال و اما و اگر دیگر. سوالاتی که به نظر یک سر همه آن‌ها به موضوع فیلترینگ می‌رسد که نقش پررنگی در داغ‌شدن بازار این فناوری‌های جدید ایفا می‌کند. در روزهایی که وزیر ارتباطات دولت چهاردهم وعده حل مسئله فیلترینگ را با «اجماع‌سازی و اقناع‌سازی» داده، نه داشتن استارلینک ماجرای عجیب‌و‌غریبی است و نه توافق با مالکان آن نشدنی به نظر می‌آید.

قضیه نصب استارلینک در تهران چیست؟

ویدئویی که در اول مطلب به آن اشاره کردیم یک ویدئو کوتاه از نصب روتر استارلینک و تست سرعت آن روی پشت‌بام یک مجتمع مسکونی است. به دنبال این ویدئوها نقشه‌های مختلفی از سرویس‌های استارلینک در ایران منتشر شد که خیلی‌ها ادعا می‌کنند نشان‌دهنده نقاط فعال استارلینک در ایران است ولی با توجه به این که داده‌ها از سایت satellitemap.space است و به صورت خوداظهاری (چیزی شبیه دانش‌نامه آزاد ویکی‌پدیا) ثبت می‌شوند به نظر نمی‌رسد همه نقاط مشخص‌شده به استارلینک متصل باشند. به صورت کلی می‌شود گفت از نظر تئوری ماهواره‌های استارلینک، بسیاری از مناطق ایران را تحت پوشش خود قرار داده اما برای اتصال باید علاوه بر تجهیزاتی مانند دیش و روتر اختصاصی استارلینک (حدود 50میلیون تومان به بالا)، هزینه اکانت (ماهانه حدود 3میلیون تومان) و دولت‌ها برای استفاده از آن طبق توافق با استارلینک مجوز صادر کرده باشند. مسیری که در کشورمان بلاتکلیف مانده است و باعث شده تجهیزات این سرویس به‌طور غیررسمی و حتی آنلاین و چندبرابر کشورهای همسایه و با اکانت کشورهایی مانند فیلیپین به فروش برسد. با توجه به حذف بسته‌های به‌صرفه اینترنت اپراتورها در ایران و سرعت‌ غیرقابل دفاع‌شان در مواردی اهالی مجتمع‌های مسکونی به صورت اشتراکی هزینه تجهیزات و اشتراک استارلینک را بپردازند تا بتوانند با هزینه معقول‌تری به اینترنت پرسرعت و آزاد دسترسی داشته باشند. موضوعی که باعث راه‌افتادن یک بازار کاسب‌کارانه و انتشار بدافزارهایی به نام استارلینک اصلی هم شده است.

سروکله استارلینک از کجا پیدا شد؟

از زمانی که شرکت اسپیس ایکس و ایلان ماسکِ معروف پروژه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را کلید زدند افراد زیادی در سراسر جهان منتظر این سرویس بودند. استارلینک یک منظومه ماهواره‌‎ای ا‌ست که می‌توان به وسیله سخت‌افزارهای خاص آن که شامل یک دیش و روتر دریافت‌کننده است به اینترنت نامحدود و بدون فیلتر(سرعت بیش از 100مگابیت بر ثانیه) دسترسی پیدا کرد. درباره سازوکار ماهواره‌های مخصوص اسپیس ایکس می‌توان گفت، آن‌ها سیگنال‌های اینترنت را به سمت زمین ارسال می‌کنند و کاربران با استفاده از همان تجهیزاتی که گفتیم این سیگنال‌ها را دریافت و از اینترنت آن استفاده می‌کنند. این موضوع برای خیلی‌ها آن‌قدر هیجان‌انگیز و جذاب است که تا پای خرید این تجهیزات که در ایران هنوز شکل رسمی ندارد، می‌روند و شانس خود را برای اتصال به اینترنت پرسرعت امتحان می‌کنند. شرکت اسپیس ایکس می‌گوید به تدریج با اضافه‌شدن ماهواره‌های بیشتر به این منظومه، دور‌افتاده‌ترین نقاط جهان هم می‌توانند به اینترنت پرسرعت دسترسی داشته باشند. این شرکت اولین منظومه 60ماهواره‌ای خود را سال 2019میلادی به مدار 450کیلومتری پرتاب کرد و هر سال دارد ماهواره‌های بیشتری را به این منظومه اضافه می‌کند.

باید وارد گفت‌و‌گوی منطقی شویم

کافی‌ است سری به فضای مجازی بزنیم و درباره استارلینک جست‌وجو‎‌ کنیم تا متوجه اما و اگرهای این موضوع در ایران شویم. اما الان همه‌چیز تغییر کرده است و تجربه زیسته ما درباره شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام، اینستاگرام، واتس‎ اپ و ... و فیلترینگ آن‌ها می‌گوید تصمیم‌گیری اشتباه می‌تواند نتیجه اشتباه‌تری بدهد و کنترل اینترنت هم مانند مرجعیت تلویزیون از دست برود. به نظر در شرایط کنونی کشور بهترین راه در سطح ملی این است که با مالکان این شبکه‌های اجتماعی وارد یک گفت‌و‌گوی منطقی شویم و شرایط اجازه کار در داخل کشور را برای‌شان فراهم کنیم. در نقطه مقابل تضمین‌های جدی هم از آن ها برای همکاری معقول (برای نمونه بستن صفحات مخرب) داشته باشیم. همان‌طور که در جریان  ناآرامی‌های سال 96 وقتی کانال میلیونی «آمد نیوز» متعلق به روح‌ا... زم به خاطر انتشار محتوایی که «دعوت به درگیری مسلحانه» بود به درخواست محمدجواد آذری جهرمی وزیر وقت ارتباطات و فناوری مسدود شد ولی حرکت بعدی ما چه بود؟ تلگرام را فیلتر کردیم و حالا ده‌ها کانال و گروه دارند در همین شبکه اجتماعی آموزش ساختن کوکتول مولوتف یا روش‌های خشن آدم‌کشی، تخریب اموال عمومی و ... را ارائه می‌دهند و هیچ کاری هم از دست ما برنمی‌آید چون مرجعیت را از دست دادیم.