هنر نمایش و تراژدی کمبود سالن

محمد بهبودی نیا-روزنامه خراسان/ شاید شما هم این اتفاق را که یکی دو سال پیش رخ داد یادتان باشد، یا این تصویر را زمانی که برای دیدن کنسرت رفته‌اید به چشم خود دیده باشید که تعدادی از تماشاگران صندلی‌های پلاستیکی را روی سرشان گرفته‌اند و به این‌طرف و آن‌طرف می‌روند تا شاید محل مناسبی برای نشستن پیدا کنند. البته شاید برخی با خواندن این سطرها بگویند این اتفاقات در جشن‌های مختلف شهری رخ می‌دهد نه سالن‌های کنسرت و تئاتر؛ اما باید در پاسخ بگوییم که برخی سالن‌های کنسرت و تئاتر در شهرستان‌ها و حتی تهران دست‌کمی از فضاهای باز و محل برگزاری جشن‌های شهری ندارد.متأسفانه تعدادی از برگزارکنندگان هنوز به این باور نرسیده‌اند که شنیدن موسیقی و تماشای نمایش در شرایط استاندارد یکی از حقوق اولیه مردم است. در ایران، باوجود تاریخچه غنی هنرهای نمایشی و موسیقی، بسیاری از سالن‌های موسیقی و تئاتر با مشکلات فراوانی مواجه هستند که این کمبودها نه‌تنها بر کیفیت اجراها تأثیر می‌گذارد، بلکه مانع توسعه و پیشرفت این هنرها نیز می‌شود. در این یادداشت به بررسی برخی از مهم‌ترین مشکلات سالن‌های موسیقی و تئاتر در ایران پرداخته‌ایم: واقعیت این است که یکی از بزرگ‌ترین مشکلات سالن‌های موسیقی و تئاتر در ایران، رعایت نشدن استانداردهای آکوستیک است. دو هنر بزرگ موسیقی و تئاتر به‌شدت به کیفیت صدا وابسته‌اند و سالن‌های نامناسب می‌توانند تجربه شنیداری مخاطب را به‌طور چشمگیری دچار مشکل کنند. سالن‌های قدیمی یا بازسازی نشده، فاقد طراحی مناسب برای انتقال صدا هستند، این موضوع باعث می‌شود که صدا به‌طور ناهماهنگ در فضا پخش شود یا به دلیل پژواک یا انعکاس‌های نامطلوب، وضعیت شنیداری مطلوبی برای مخاطبان فراهم نشود. افزون بر این،سیستم‌های صوتی، نورپردازی و صحنه‌آرایی پیشرفته از ملزومات اولیه یک سالن موسیقی و تئاتر به شمار می‌آید. اگرچه آمار دقیقی از سالن‌های استاندارد و غیراستاندارد در دست نیست اما به‌طورقطع می‌توان گفت که تعداد قابل‌توجهی از سالن‌های کشورمان فاقد تجهیزات روز دنیا هستند. این مشکل به‌ویژه در شهرستان‌ها و شهرهای کوچک بیشتر به چشم می‌خورد. تجهیزات صوتی قدیمی ممکن است صدای اجرا را به‌درستی منتقل نکند و همچنین نورپردازی نامناسب باعث کاهش زیبایی بصری اجرا می‌شود.باید این نکته را بپذیریم که بسیاری از سالن‌های موسیقی و تئاتر در کشور طراحی نامناسبی داشته و از ظرفیت ناکافی برخوردارند. در این سالن‌ها صندلی‌ها به‌گونه‌ای چیده شده‌اند که تماشاگران دید مناسبی به صحنه ندارند و به‌هیچ‌وجه احساس راحتی نمی‌کنند. در این سالن‌ها یا فضا آن‌قدر کوچک است که تماشاگر جایی برای نشستن ندارد و نبود سیستم تهویه هوای سالن را غیرقابل‌تحمل می‌کند یا سالن به‌قدری بزرگ است و بلیت‌فروشی بالایی انجام‌شده که تماشاگر از آن فاصله عملاً صحنه را نمی‌بیند و صدای بازیگر یا خواننده را نمی‌شنود.گاهی برخی برگزارکنندگان نیز بدون توجه به استانداردها اصرار عجیبی به برگزاری تئاتر و کنسرت دارند. درصورتی‌که باید به این موضوع اشاره کرد که وجود خروجی‌های اضطراری کافی، سیستم‌های اطفای حریق مناسب و استفاده از مصالح استاندارد در ساخت سالن‌ها از ملزومات یک سالن کنسرت یا نمایش است.در کشور ما تعداد سالن‌های تخصصی موسیقی و تئاتر نیز بسیار محدود است. بسیاری از سالن‌ها برای اجرای هر دو هنر ساخته‌شده‌اند و به‌طور تخصصی برای یکی از آن‌ها طراحی نشده‌اند. این مسئله باعث می‌شود که کیفیت اجراها کاهش پیدا کند، زیرا نیازهای موسیقی و تئاتر ازنظر فنی متفاوت است.علاوه بر نکاتی که به آن‌ها اشاره شد مواردی از قبیل مدیریت ناکارآمد و ضعف در حفظ و نگهداری سالن‌ها،مشکلات دسترسی، حمل‌ونقل و پارکینگ، نبود فضای مناسب برای تمرین و آماده‌سازی گروه در پشت‌صحنه و ... از دیگر مواردی است که مدیران بخش موسیقی و نمایش چه در بخش خصوصی و چه دولتی باید به آن توجه ویژه داشته باشند.
چند سؤال
حتماً پس از خواندن این یادداشت این سؤال در ذهن شما هم ایجادشده که در کشور چه تعداد سالن استاندارد نمایش و موسیقی داریم؟ سالن‌های نمایش و کنسرت ما تا چه حد با استانداردهای جهانی مطابقت دارد؟ سالانه چه میزان از درآمد حاصل از فروش بلیت تئاتر و کنسرت‌های موسیقی برای استانداردسازی این سالن‌ها هزینه می‌شود؟ و... ذکر این نکته مهم ضروری است که در برخی موارد به‌محض این‎که نقدی در یک رسانه مطرح می‌شود، مسئولانی که استعداد عجیبی در پاک کردن صورت‌مسئله دارند جلو می‌آیند و همین نقدها را دستاویزی برای تعطیلی این سالن‌ها قرار می‌دهند اما خطاب به همین مسئولان می‌گوییم که آقایان مسئول لطفاً دوباره این یادداشت را باهدف اصلاح و ارتقای کیفیت سالن‌های نمایش و موسیقی بخوانید نه به‌عنوان دستاویزی برای به تعطیلی کشاندن سالن‌ها.