مسئله پیچیده نام خانوادگی سابق آقای رئیس‌جمهور

یک: یک روز بعد از انتخابات، بخش اسکن شده صفحه توضیحات شناسنامه آقای پزشکیان در برخی کانال‌های تلگرامی اصولگرا منتشر شد که در آن نوشته شده بود: «طبق ماده ۴۲ قانون ثبت احوال و اجازه شماره ۴۳۴۶۸ مورخ ۲۱/۱/۳۵ ثبت احوال، نام خانوادگی صاحب سند از پوزیده به (پزشکیان) تغییر یافته است». بنابراین نام خانوادگی سابق آقای پزشکیان، پوزیده بوده است. پوزیده در لغت، طبق لغت‌نامه دهخدا یعنی «کسی که عذر می‌آورد.»

دو: مشخص نیست که نام خانوادگی پزشکیان کی به پوزیده تغییر کرده است. ابراهیم ایوبی، وکیل دادگستری می‌گوید:«احتمال اول با توجه به توضیحاتی که در این صفحه آمده این است که این اقدام قبل از سال ۱۳۵۵ صورت گرفته باشد. چرا؟ چون در میان قوانین ثبت احوال قانونی که ماده ۴۲ آن مربوط به تغییر نام خانوادگی باشد قانون مصوب سال ۱۳۱۹ است که تا تیر ماه سال ۱۳۵۵ اعتبار داشته است. در ۱۶ تیر ماه ۱۳۵۵ قانون جدید ثبت احوال اجرایی می‌شود که تاکنون هم معتبر است.»

سه: ماده ۴۲ قانون سال ۱۳۱۹ ولی شرایط بسیار سختی را برای تغییر نام خانوادگی در نظر گرفته است و آن هم این است که «تغییر نام خانوادگی باید منحصراً به فرمان اعلیحضرت همایون شاهنشاهی باشد و هیچ کس حق ندارد بدون اجازه قبلی در نام خانوادگی‌خود هیچ گونه تغییری بدهد. درخواست‌کنندگان باید دلایل خود را به وزارت کشور اظهار کرده و پس از بررسی به وسیله نخست‌وزیر به عرض پیشگاه ‌اعلیحضرت همایون شاهنشاهی برسد.»

چهار: از این روست که ایوبی معتقد است: «با توجه به رویه ادارات ثبت احوال در موارد مشابه و طولانی شدن گرفتن اجازه از پادشاه برای هر تغییر نام خانوادگی، به احتمال قریب به یقین اجازه شماره ۴۳۴۶۸ مورخ ۲۱/۱/۳۵، مربوط به تفویض اختیار شاه به اداره ثبت احوال بوده است.»

پنج: اما خود این فرضیه دو ایراد دارد. نخست اینکه اگر نام را پدر تغییر داده باشد، معمول نیست که در صفحه توضیحات فرزند او این نکته درج شود. دوم هم اینکه «ثبت احوال انتخاب هر واژه‌ای را برای نام خانوادگی اجازه نمی‌دهد و نمی‌شود از روی دلبخواه شخصی نام خود را پزشکیان بنامد بدون اینکه مثلا فردی در این خاندان پزشک نبوده باشد.»

شش: از این روست که فرضیه دوم ایوبی این است که «متقاضی تغییر خود مسعود پزشکیان بوده باشد و او پس از اشتغال به طبابت یا شروع به تحصیل رشته پزشکی در دانشگاه علوم پزشکی تبریز این کار را انجام داده باشد.»

هفت: اما این فرضیه هم ایرادی دارد و آن هم اینکه پزشکیان که متولد سال ۱۳۳۷ است پس از پایان اعتبار قانون سال ۱۳۱۹ باید برای تغییر نام خانوادگی خود اقدام کرده باشد و در آن زمان دیگر قانون مصوب ۱۳۱۹ و ماده ۴۲ آن معتبر نبوده است. ماده ۴۲ قانون جدید هم اصلا در مورد تغییر نام نیست بلکه در مورد استفاده همسر از نام خانوادگی شوهر خود است. 

هشت: از این ایراد حقوقی بگذریم و به ماجرای نام خانوادگی ارمنی برسیم. برخی ارمنی‌ها وقتی با نام رئیس جمهور ایران مواجه شدند تصور کردند او از ارامنه است زیرا سبک تلفظ و نگارش این اسم به سبک اسامی ارمنی است. 

9 : دیروز هرچ مارتیروسیان، زبان‌شناس ارمنی، در این زمینه توضیح داد که پسوند «یان» نشان دهنده تعلق این فرد به پدران و اجداد و خانواده است و یک پسوند ایرانی است که در زبان ارمنی هم وجود دارد مثل اسامی ارمنی مشهوری چون آبراهامیان یا هاکوپیان و ممکن است زبان فارسی این پسوند را از زبان ارمنی گرفته باشد.

10: نکته بعدی در مورد نام خانوادگی سایر روسای جمهور است. ایران تاکنون ۹ رئیس‌جمهور داشته و در این میان فقط سه نفر به نام اولیه خود مشهور هستند: بنی‌صدر، رجایی و خاتمی. نام خانوادگی آیت‌الله خامنه‌ای در شناسنامه، حسینی است. نام خانوادگی هاشمی رفسنجانی، هاشمی بهرمانی. نام خانوادگی اولیه احمدی‌نژاد صبورجیان و نام خانوادگی اولیه حسن روحانی، فریدون. ابراهیم رئیسی هم در اصل ابراهیم رئیس‌الساداتی بود. /هفت صبح