مردم شناسی؛ بودن و کشف‌کردن در بین مردم

در جامعه ما درباره مردم‌شناسی و انسان‌شناسی و این که این‌ها دو رشته متفاوت هستند یا می‌توان این رشته‌ها‌ را معادل هم دانست، نظرات مختلفی وجود دارد. خیلی از کسانی که در مقاله‌های خود از واژه‌ انسان‌شناسی استفاده‌می‌کنند، در سازمان یا موزه‌های مردم‌شناسی کار می‌کنند چون انسان‌شناسی هنوز در ایران سازوکار شغلی پیدا نکرده و معادل با مردم‌شناسی است. به‌هرحال این رشته‌ها برای کسانی که به شناخت فرهنگ و نسبت مردم با آن علاقه‌مندند، جالب توجه است. مسیر امروز خلاصه‌ای از گفت‌و‌گوی دو دانش‌آموخته مردم‌شناسی درباره چالش‌ها و مسیر این رشته برای دانشجوهاست؛ چون بخشی از دانش‌آموزان رشته علوم انسانی در آزمون سراسری برای انتخاب این رشته با هم رقابت می‌کنند.

در رشته‌ مردم ‌شناسی، چه خبر است؟

موضوع مورد بحث این رشته انسان‌ها و فرهنگ آن‎ها در طول زمان‌های مختلف است. دانشجویان به مطالعه و تجزیه‎وتحلیل فرهنگ‌های مختلف، شناسایی شباهت‌ها و تفاوت‌های انسان ها و آشنایی با عقاید آن‌ها می‌پردازند. مبانی جمعیت شناسی، مبانی مردم شناسی، روان شناسی، فلسفه، تاریخ اجتماعی ایران، تحلیل جمعیت، روش تحقیق نظری و عملی از جمله دروسی است که در این رشته مورد مطالعه قرار می‌گیرند.

 این رشته چه سختی‌ها و چالش‌هایی دارد؟

مردم‌ شناسی در ایران هنوز خیلی جا نیفتاده و بیشتر در سطح دانشگاهی باقی مانده است. معمولا بچه‌هایی که به این رشته می‌آیند، برای ارشد رشته جامعه‌شناسی را انتخاب می‌کنند. همچنین درآمد این رشته بالا نیست و به‌طور معمول افرادی که مردم‌شناسی خوانده‌ و تغییر گرایش به جامعه‌شناسی داده‌اند، درآمد بیشتر و فرصت بهتری برای کار در 

سازمان‌های دولتی و خصوصی دارند.

رشته مردم ‌شناسی به درد چه کسانی می‌خورد؟

مهارت اصلی و لازم برای این رشته نوشتن است؛ چه در قالب مردم‌نگاری چه در قالب جستار. مردم‌نگاری پایه اصلی فعالیت‌هایی است که در انسان‌شناسی انجام می‌شود و نوشتن درباره نظریه‌ها و مطرح کردن، اثبات یا رد نظریه‌ها هم جزو فعالیت‌های این رشته‌ است. طراحی پرسشنامه نیز جزو فعالیت‌های میدانی است که در این رشته تعریف می‌شود.

بعد از دانش‌آموختگی چه چیزی در انتظار یک مردم‌شناس است؟

این رشته در ایران زمینه شغلی مشخصی ندارد. معلمی، پژوهشگری، کارشناس اجتماعی در دفاتر توسعه سازمان نوسازی-که یکی از سازمان‌هایی است که در ایران کار اجتماعی می‌کند- و تسهیل‌گر پروژه‌های اجتماعی، مستندسازی، نویسندگی و روزنامه‌نگاری از جمله مشاغلی هستند که دانش‌آموخته‌های این رشته می‎توانند به سراغ آن بروند. البته در خارج از ایران زمینه کاری انسان‌شناسی و مردم شناسی متفاوت است و با آن برای شناسایی مخاطبان و خواسته و علایق‌ آن‌ها در مراکز مختلفی مانند بیمارستان‌ها، صنعت مد و لباس و کارخانه‌های صنعتی می‌توان فعالیت کرد. هم‎اکنون بخش تحقیقات مردم شناسی در برخی از وزارتخانه‌ها مثل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش، جهادکشاورزی، وزارت کشور و وزارت نیرو فعال بوده و می‌تواند مقصد افراد تحصیل‌کرده در این رشته باشد. همچنین کتاب‌های مردم‌شناسی بازار خوبی دارد و دانش‌آموخته این رشته می‌تواند در موزه‌های مردم‌شناسی هم فعالیت کند.

چطور می‌توان در رشته مردم‌شناسی به موفقیت رسید؟

جامعه‌شناسی، تاریخ و ادبیات به‎خصوص قسمت‌هایی که از فرهنگ حرف می‌زند از جمله دروسی است که با این رشته ارتباط نزدیک‌تری دارند. جامعه‌شناسی بیشتر با طرح پرسشنامه‌ و مطالعه نظریه‌ها و کتاب‌ها سروکار دارد ولی برای انسان‌شناسی و مردم‌شناسی باید علاوه بر مطالعه دروس، در بین مردم حضور داشت و به شیوه عمل‌گرایانه کار کرد. برای موفقیت در این رشته باید فعال بود و روحیه جست‌وجوگر داشت و به انسان‌ها و شیوه زندگی‌ و فرهنگ آن‎ها علاقه‌مند بود.